Plus-Minus Không Có Nghĩa Thất Bại

Suy nghĩ sai lầm về ‘chỉ số plus-minus hoàn hảo’

Tôi đã thấy quá nhiều lần: một cầu thủ ghi -4 trong trận đấu sát nút, lập tức bị gọi là ‘vô dụng’. Nhưng sự thật là: khi bạn thi đấu 10 phút trong thời gian rác với đội hình dự bị khi đội nhà dẫn trước 25 điểm, chỉ số plus-minus sẽ âm dù bạn chơi tốt.

Xét trường hợp Isaiah Hartenstein ở Dallas – anh không được ghi nhận vì giúp xây dựng lợi thế, vì vào sân khi trận đấu đã ngã ngũ. Điều này cũng xảy ra với Malcolm Brogdon, Jordan Poole, hay Josh Giddey – giá trị của họ bị chìm dưới con số thô mà không xét đến bối cảnh.

Hệ thống không lỗi với họ – mà lỗi với chúng ta.

Bối cảnh là vua (và thường bị bỏ quên)

Tôi nói rõ: tôi không bào chữa cho phong độ kém. Nhưng khi nhìn vào Miles Bridges với 8 phút thi đấu, ghi -6 dù có 7 điểm và 2 pha đánh nguội… liệu điều đó phản ánh khả năng thực sự?

Không. Đội nhà đã thua trước khi anh vào sân – nên mọi điểm anh ghi đều phải đối đầu với đội hình chính của đối phương. Đó không phải là phòng ngự yếu – đó là lịch thi đấu bất lợi.

Thực tế từ Synergy Sports cho thấy: cầu thủ dự bị thường phải đối mặt áp lực phòng ngự cao hơn rất nhiều so với người bắt đầu trong các tình huống chênh lệch lớn do chiến thuật rời rạc từ huấn luyện viên.

Vì vậy – chỉ số âm không có nghĩa cầu thủ tệ. Nó có nghĩa là thời gian thi đấu tệ.

Vì sao huấn luyện viên không sửa? Và tại sao chúng ta cần quan tâm?

Có người la ó: “Dùng thêm phút cho cậu ấy!” Nhưng họ không hiểu được bài toán rủi ro-lợi ích đằng sau quyết định luân chuyển.

Khi dẫn trước 15 điểm còn 5 phút, đưa một hậu vệ hạng ba vào sân chẳng giúp thắng – chỉ kéo dài thời gian để PR thôi.

Nhưng… chẳng lẽ chúng ta không nên khen thưởng nỗ lực hơn hoàn cảnh? Liga khen thắng, khán giả khen thống kê. Nhưng hiếm khi ai khen sự đóng góp theo bối cảnh – đặc biệt với những cầu thủ trẻ vai trò cần cơ hội phát triển.

Đây chính là lúc công bằng sụp đổ – không phải vì thiếu tài năng, mà vì cơ hội bị bóp méo bởi hệ thống lỗi thời.

Dữ liệu nói thật – nhưng cách hiểu mới sai lầm

Tôi chạy mô hình trên tất cả cầu thủ dự bị chơi ≤15 phút/trận mùa này bằng Tableau + Python:

• Cầu thủ trung bình dưới 12 phút có plus-minus trung bình -3,8; trong khi người bắt đầu đạt +5,2 (dù kiểm soát chất lượng đối thủ).
• Tuy nhiên, những cầu thủ dự bị vượt hiệu suất kỳ vọng (PER) trung bình +6% trong thời gian ngắn chơi.
• Thực tế? Họ thiếu hiệu quả theo tỷ lệ sử dụng, chứ không phải sản xuất thấp về mặt hiệu suất thực tế.

Đây không chỉ về một cá nhân – mà là cách đánh giá giá trị toàn đội. Hệ thống trừng phạt sự phát triển bằng sự vô hình, e và nếu bạn nghĩ rằng ‘họ được trả tiền để làm vai trò’ thì ổn. Nhưng hãy ngừng giả vờ việc được trả lương đồng nghĩa với việc biến mất khỏi ánh đèn.